تفسیر قرآن "مهر" تلاشی برای فهم آیات الهی از سوی جوانان

به گزارش خبرنگار مهر در قم، تفسیر قرآن «مهر» تنها تفسیری است که نکات تفسیری امام خمینی(ره) را از آثار ایشان جمع آوری و به تناسب آیات از آن استفاده کرده است؛ یعنی اگر امام راحل ذیل آیه‌ای نکته اخلاقی یا عرفانی جالبی داشتند، این نکته در این تفسیر آورده شده است.

این تفسیر در پانزدهمین المپیاد بین المللی قرآن و حدیث جامعه المصطفی العالمیه در بخش آثار اساتید رتبه نخست را کسب کرده است. این مسئله بهانه‌ای شد تا گفتگویی با حجت‌الاسلام دکتر محمدعلی رضایی اصفهانی، مفسر این اثر و رئیس دانشکده علوم قرآن و حدیث مجتمع امام خمینی(ره) پیرامون چگونگی تهیه این اثر ارزشمند انجام دهیم.

مهر: آقای دکتر رضایی، «مهر» از چه زمانی وارد زندگی شما شد؟

ـ رضایی: در جریان تفسیر آیات قرآن کریم، وقتی به آیه «بسم الله الرحمن الرحیم» رسیدیم، هر چه تلاش کردیم به نتیجه‌ای نرسیدیم؛ خدمت آیت الله معرفت رسیده بودیم، ایشان ترجمه این آیه را «به نام خدای گسترده مهر مهرورز» بیان کرده بودند و از همان زمان تاکنون کلمه مهر که ترجمه فارسی رحمت است وارد زندگی ما شد.

از چه زمانی به این نتیجه رسیدید که نام این تفسیر را مهر انتخاب کنید؟

ـ وقتی در مسجدالحرام بودم به این فکر افتادم که نام این تفسیر را چه چیزی انتخاب کنم که هم جوان پسند باشد و هم از فرهنگ اسلامی و ایرانی الهام گرفته باشد. ناگهان به یاد سخنان آیت الله معرفت افتادم و به ذهنم رسید که نام این تفسیر را «مهر» بگذارم و این عنایت الهی بود که در مسجدالحرام به ذهنم رسید.

این تفسیر دارای چه ویژگی‌هایی است که از سوی هیئت داوران المپیاد بین المللی قرآن و حدیث به عنوان اثر برگزیده انتخاب شده است؟

ـ ویژگی بارز این تفسیر این است که ویژه جوانان تهیه شده و به همین خاطر روان و خوش فهم است.

ویژگی دیگرش این است که جلد اول آن حدود 120 صفحه مقدمه دارد که خلاصه‌ای از مباحث علوم قرآن و مباحث مربوط به روش فهم قرآن، مبانی تفسیر قرآن در آن جمع‌آوری شده و روش این تفسیر کاملا در آن توضیح داده شده است. این مقدمه بسیار مفید و ارزشمند است.

در این تفسیر ذیل هر آیه بیت‌هایی از اشعار فارسی که آموزنده است، متناسب با آن آیه انتخاب شده که شامل اشعاری از سعدی، حافظ، مولوی و دیگر شاعران مشهور است. نکته بعدی اینکه در این تفسیر از روایات اهل بیت(ع) و نکات تفسیری امام خمینی(ره) و شهید مطهری نیز استفاده شده است.

اشاره کردید که در این تفسیر از نکات تفسیری امام خمینی(ره) استفاده شده است، چگونه و به چه صورتی؟

ـ تفسیر “مهر” تنها تفسیری است که نکات تفسیری امام خمینی(ره) را از آثار ایشان جمعآوری کرده و به تناسب آیات از آن استفاده کرده است؛ یعنی اگر امام راحل ذیل یک آیه‌ای نکته اخلاقی یا عرفانی جالبی داشتند، این نکته در این تفسیر آورده و نقل قول و استفاد شده است.

تفسیر “مهر” در چند جلد و در چه مدت زمانی چاپ شده است؟

ـ این تفسیر در 22 جلد منتشر شده و تهیه آن حدود 10 سال به طول انجامید و امسال به پایان رسید.

برای تهیه این تفسیر از تجارب و دانش سایر پژوهشگران علوم قرآنی بهره برده‌اید؟

ـ بله. اصلا این تفسیر به صورت جمعی کار شده و گروهی از قرآن پژوهان حوزه و دانشگاه در تهیه این تفسیر با بنده همکاری داشتند.

همچنین یک ترجمه از روی این تفسیر به نام ترجمه جمعی قرآن کریم نوشته شده که نخستین ترجمه گروهی قرآن است که توسط انتشارات دارالعلم منتشر شده و اخیراَ چاپ‌های بعدی آن هم منتشر شده است. این تفسیر زیر نظر مرحوم آیت‌الله معرفت نوشته شده است و ایشان گاهی نکاتی را ذیل آیات اضافه و کم می‌کرد، هرجا که ایشان نکته‌ای اضافه کردند را با علامت(م) نشان دادیم که معلوم شود این پیام یا آموزه مربوط به ایشان است.

در تفسیر مهر آیه‌های قرآن کریم به چه شیوهای تفسیر شدند؟

ـ هر آیه به این صورت تفسیر شده که در ابتدای آن نمایه‌ای درج شده که چه موضوعاتی را در بر دارد، بعد به خود آیه اشاره کرده و پس از آن، ترجمه آن که از ترجمه جمعی استفاده شده و سپس اشارات و نکته‌های مربوطه درج گردیده که هر کدام شماره به شماره و جداگانه توضیح داده شده است.

همچنین در پایان بحث تفسیری هر آیه، آموزه‌ها و پیام‌های آن متناسب با نسل جدید توضیح داده شده است؛ یعنی مثلا یک آیه‌ای که مربوط به حضرت یوسف بوده، از آن قاعده کلی گرفته شده و با مصادیق جدی در عصر حاضر تطبیق شده و طوری بیان شده که گویا آیه در این زمان با جوان معاصر حرف می‌زند؛ یعنی معلوم شده که پیام آیه برای نسل جوان امروز ما چیست. این از آیه مورد نظر استخراج شده و با استفاده از قاعده‌ای که آیت‌الله معرفت تحت عنوان بطن قرآن از آن یاد کرده از قاعده (القای خصوصیت) و به دست آوردن قاعده کلی استفاده شده و این کار سامان یافته است.

این تفسیر ترتیبی و به صورت کامل از اول تا آخر قرآن کریم است.

آیا در چاپ این اثر ارزشمند نکات روانشناختی و جامعه شناختی برای جوان‌ها در نظر گرفته شده است؟

ـ بله. به عنوان مثال جلدهای آن هر کدام طرح جلد جداگانه‌ای دارد که جذاب، جوان‌پسند و پر محتواست؛ یعنی 22 طرح بر روی جلد این کتاب آمده است که از حالت‌های قدیمی تفسیری بیرون آمده و شاداب و زیبا طراحی و ارائه شده و به صورت جلد رقعی منتشر شده است.

این تفسیر تاکنون غیر از پانزدهمین المپیاد بین‌المللی قرآن و حدیث رتبه‌هایی در جشنواره‌ها یا مسابقات مطرح کشور کسب کرده است؟

ـ دو جلد از این تفسیر که درباره سوره یوسف و سوره توبه در سال 1385 منتشر شد، دو جایزه را در سطح کشور به خود اختصاص داد و امسال نسخه کامل آن در المپیاد بین‌المللی قرآن و حدیث حائز رتبه نخست در بخش آثار شد.

 این تفسیر برای اولین بار به صورت کامل در هفدهمین نمایشگاه بین المللی قرآن کریم تهران نیز ارائه شده بود.

در مورد اطلاع رسانی تفسیر مهر چه فعالیت‌هایی صورت گرفته است؟

ـ این تفسیر یک بار از رادیو قرآن در طی 5 سال از سال‌های 1378 تا 1383 صبح‌ها از ساعت 6 و30 دقیقه تا 7 صبح پخش شد. همچنین طی سال‌های اخیر برخی آیات این تفسیر نیز به صورت پراکنده در برنامه سیمای قرآن پخش شد.

این کتاب بعد از اولین پخش چند بار ویرایش و بعد منتشر شد. در حال حاضر نیز سی دی این تفسیر به همت مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی و مرکز تحقیقات قرآن کریم تهیه و عرضه شده است.

کلام آخر؟

ـ امیدوارم خداوند این خدمت قرآنی را از ما بپذیرد و محبتش را در دل جوانان قرار دهد.

-------------------------------------------------
مصاحبه از: روح الله کریمی